Elke sport heeft zijn eigen mentale uitdagingen. Bij de ene sporter liggen die vooral bij concentratie of het kanaliseren van gedachten die een prestatie kunnen beïnvloeden, bij de andere is omgaan met pijn de grootste moeilijkheid. In zijn nieuwste boek ‘De psychologie van de topsporter’ belicht sportpsycholoog Bert De Cuyper de vele facetten van mentale kracht aan de hand van getuigenissen en ervaringen van nationale en internationale topsporters. Van A tot Z, van Aandacht tot Zwart gat.
De aandacht voor de mentale aspecten van topsport is de voorbije decennia zienderogen toegenomen. “Het aantal sportpsychologen in België was in 1980 op één hand te tellen,” vertelt Bert De Cuyper. “In de krant werden we wel eens shrinks of zieleknijpers genoemd. Mentale sessies vonden toen nog plaats in achterzaaltjes na de trainingsuren of tijdens de lunchpauze. Intussen zijn ze een volwaardig deel van de meeste trainingsschema’s, en noemen de media ons gewoon sportpsycholoog.”
Toch voelen heel wat sporters nog steeds weerstand wanneer het woord psycholoog valt. In zijn boek haalt Bert De Cuyper een passage aan waarbij wielrenner Mark Cavendish terechtkomt bij de gerenommeerde Britse psychiater Steve Peters, op zoek naar een medicatievoorschrift voor zijn maagzuur. In plaats van snel een voorschrift te schrijven, ontwikkelt zich een gesprek van twee uur. Waarna Cavendish besluit: “Ik heb Steve wonderen zien verrichten met anderen, maar zijn werk is gewoon niets voor mij.”
“In deze anekdote sloot de aanpak van de psychiater niet aan op de hulpverwachting van Mark Cavendish,” legt Bert De Cuyper uit. “Die knapte daarop af. Daarom is het in een eerste gesprek belangrijk om de hulpvraag in kaart te brengen en je af te stemmen op de sporter. Anderzijds kunnen heel wat foute verwachtingen aan de kant van de atleet wegvallen wanneer die al vertrouwd is met mentale begeleiding. In een ideale sportcarrière is in elke fase aandacht voor het mentale. Dat kan via groepsmomenten, individueel, door het empoweren van de omgeving …”
Zelfkennis
“De doelstelling van een sportpsycholoog is altijd om iemand zelfstandig te maken. Er is niets belangrijker voor een topsporter dan zichzelf goed te kennen en zich daar consequent naar te gedragen. Een psycholoog zoekt samen met de atleet naar iets wat werkt. Zodra dat het geval is, is hij overbodig. Natuurlijk blijft de deur altijd op een kier staan, in de onvoorspelbaarheid van topsport is het altijd goed om de lijnen open te houden.”
Voor een atleet is het aanbod aan online hulpmiddelen tegenwoordig heel uitgebreid. Apps, online video’s, blogs …, schieten als paddenstoelen uit de grond. “Sommige van die tools had ik met veel plezier gebruikt tijdens mijn lessen vroeger,” vertelt Bert De Cuyper. “Maar waar het ze vaak aan ontbreekt, is dat ze niet gemaakt zijn op maat van een uniek individu. Door iemand te volgen op training en tijdens wedstrijden, leer je hem als sporter heel goed kennen en ontwikkelt zich een sterke betrokkenheid. Deze kennis en deze betrokkenheid kan je niet vervangen door technologie.”
“Daarnaast heeft een sportpsycholoog vanuit zijn universitaire opleiding ook een uitgebreide gereedschapskist waarin hij kan zoeken naar een oplossing voor jouw specifiek probleem. Atleten die na hun carrière mental coach worden, hebben die kist met tools niet altijd. Ze dwingen terecht respect af voor hun eigen palmares, maar mogen niet in de val trappen om te denken dat hun traject het enige mogelijke is. Wat voor mij werkt, werkt niet noodzakelijk ook voor jou.”
Bert De Cuyper doceerde sportpsychologie aan de KU Leuven aan masterstudenten training en coaching, en aan toekomstige fysiotherapeuten en sportartsen. Als professor emeritus is hij academisch verantwoordelijke voor de Opleiding Praktijkgerichte Sportpsychologie. Zelf werkte hij als sportpsycholoog samen met tal van Belgische topsporters en -teams.
Meer lezen? Bestel het boek ‘De psychologie van de topsporter’